Kolagen — składnik budulcowy skóry

Wpływ kolagenu na skórę

Kolagen to podstawowe białko tkanki łącznej, które odpowiada za jej napięcie, sprężystość oraz elastyczność. Cząsteczki kolagenu są zbudowane z kilku aminokwasów, wśród których dominują:

• glicyna,
• prolina,
• hydroksyprolina,
• hydroksylizyna.

Unikalna struktura kolagenu, która składa się z potrójnej helisy, powoduje, że włókna kolagenowe są niezwykle wytrzymałe, elastyczne i odporne na rozciąganie. Dzięki temu mogą pełnić funkcję rusztowania dla pozostałych tkanek [1,2].

Rodzaje kolagenu i ich znaczenie dla skóry

Kolagen stanowi około 30% wszystkich białek w organizmie człowieka, będąc jednocześnie najważniejszym białkiem strukturalnym. Jego budowa nie jest jednolita – wyróżnia się niemal 30 różnych typów, rozmieszczonych w różnych rodzajach tkanki łącznej. W zależności od typu, działanie kolagenu będzie nieco inne.

W skórze dominuje przede wszystkim kolagen typu I (nawet 85-90% kolagenu w skórze). Jego zadaniem jest tworzenie włóknistej podpory dla skóry. Pozostałe 10-15% białka to kolagen typ III, który odpowiada za ułożenie włókien i ich sprężystość [3]. Kilka innych typów kolagenu występuje w skórze w ilości śladowej, m.in. typy od V do VIII.

Podstawową rolą kolagenu jest spajanie ze sobą komórek tkanki łącznej, więc stanowi on składnik budulcowy. Dzięki temu zapewnia skórze jędrność i elastyczność [2].

Co powoduje spadek poziomu kolagenu w organizmie?

Kolagen odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, dlatego warto wiedzieć, że jego poziom zmienia się z wiekiem. Już między 25. a 26. rokiem życia produkcja kolagenu zaczyna stopniowo maleć. Proces degradacji ulega znacznemu przyspieszeniu u kobiet w okresie menopauzy, zaś po 60. roku życia endogenna produkcja kolagenu zostaje wstrzymana całkowicie.

Jednocześnie na przyspieszenie rozpadu włókien kolagenowych wpływa wiele czynników zewnętrznych, takich jak [1]:

• nadmierna ekspozycja na słońce,
• niskie i wysokie temperatury,
• palenie tytoniu,
• dieta bogata w cukry proste,
• wyczynowe uprawianie sportu.

Spadek poziomu kolagenu w organizmie prowadzi do wyraźnych zmian w strukturze skóry. Może ona stać się cieńsza, mniej elastyczna. Na jej powierzchni pojawiają się też zmarszczki, które stopniowo ulegają pogłębieniu.

Wprawdzie nie da się zatrzymać upływu czasu i powstrzymać degradacji kolagenu, jednak dbając o dietę i suplementację, można wspomóc produkcję tego białka przez organizm.

Jak dostarczyć kolagen wraz z dietą?

Naturalnym źródłem kolagenu są produkty pochodzenia zwierzęcego, jak mięso i ryby. Podczas obróbki cieplnej białko to zaczyna denaturować już w temperaturze 52⁰C, a kurczy się przy 58⁰C. Wystarczy 68⁰C, aby włókna kolagenowe uległy całkowitemu rozkładowi, przekształcając się w żelatynę [4]. Oznacza to, że nawet krótka obróbka termiczna może wpłynąć na zmniejszenie dostępności kolagenu w pożywieniu.

Choć rzeczywiście trudno jest dostarczyć włókna kolagenowe bezpośrednio z pożywienia, poprzez odpowiednią dietę i suplementację można wspomóc procesy, które wspierają naturalną produkcję kolagenu w organizmie. W tym celu warto zadbać o odpowiednią podaż m.in.:

• produktów bogatych w witaminę C, która jest niezbędna do prawidłowej syntezy kolagenu; pełni też funkcję silnego przeciwutleniacza, w diecie powinny znaleźć się m.in. owoce cytrusowe, truskawki, pomidory, brokuły i groszek cukrowy [5],
• żywności zasobnej w lizynę i prolinę, aminokwasy potrzebne do wytwarzania kolagenu. Będą to m.in. białka jaj, czerwona fasola, tofu, czy zielony groszek,
• produktów zawierających cynk i miedź, jak gorzka czekolada czy pestki dyni, z uwagi na wpływ tych pierwiastków, odpowiednio na zdrowie i pigmentację skóry [6].

Zdrowa i zbilansowana dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia. Dostarcza nie tylko odpowiednią ilość energii (kilokalorii), ale także makroskładników, witamin i składników mineralnych. Często pomijanym, a bardzo ważnym elementem są przeciwutleniacze, takie jak witaminy E i C. Są to związki, które wspierają organizm w neutralizacji wolnych rodników mogących uszkadzać komórki, w tym DNA, lipidy i białka.

Suplementacja kolagenem

Suplementacja kolagenem stanowi efektywną metodę uzupełnienia poziomów białka kolagenowego w organizmie. Na rynku jest dostępnych wiele suplementów diety, w tym pod postacią proszku do samodzielnego przygotowania, tabletek, kapsułek i gotowych shotów. Ze względu na łatwość spożycia i brak konieczności każdorazowego odmierzania porcji, shoty kolagenowe cieszą się dużą popularnością.

Długofalowa suplementacja kolagenem może przynieść korzyści zarówno kobietom, jak i mężczyznom. W literaturze wskazuje się, że doustna suplementacja kolagenem ma znaczenie dla prawidłowej struktury skóry [7].

Jak wybrać najlepszy suplement kolagenowy na skórę?

Wyniki badań naukowych sugerują, że największą skutecznością wykazują się formy hydrolizowane kolagenu. Rozbicie dużych cząsteczek na mniejsze elementy powoduje, że kolagen staje się łatwiej dostępny i może zostać efektywniej wykorzystany przez organizm. [8,9].

Kolagen na skórę a kolagen na stawy — czym się różnią?

Kolagen jest obecny nie tylko w skórze, ale praktycznie w każdej tkance łącznej, w tym układzie kostno-stawowym. Współtworzy ścięgna i chrząstki stawowe, nadając im elastyczność, wytrzymałość i prawidłowy kształt. O ile jednak w skórze dominuje I i III typ kolagenu, w chrząstkach jest to przede wszystkim typ II [1].

Dlatego przy wyborze suplementów diety zawierających kolagen, warto zwrócić uwagę na typ zastosowanego białka. Poszczególne formy kolagenu różnią się właściwościami. Dobrą praktyką jest wybieranie suplementów o jasno określonym typie kolagenu oraz standaryzowanym składzie. Wówczas zyskuje się pewność, że dany preparat będzie dobrym wyborem.

Bibliografia:

1. Nowicka-Zuchowska A. i in., Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru, Lek w Polsce, vol. 29, nr 11/12’19 (342/343);
2. Nowicka-Zuchowska A., Rola kolagenu w organizmie, Lek w Polsce, vol. 30, nr 03’20 (346);
3. Kaczyński K. i in., Kolagen i jego rola w organizmie człowieka, Food Forum 4 (20)/2017;
4. Łuszczyna W., Kolagen a organizm człowieka, Lek w Polsce, vol. 32, nr 2022’01 (368);
5. Janecka A., Właściwości, formy i działanie biologiczne witaminy C w terapiach skórnych, Aesthetic Cosmetology and Medicine 1 / 2023 / vol. 12,
6. Chengfei Yue, Changkun Ding, Jieliang Su, Bowen Cheng, Effect of copper and zinc ions on type I collagen self-assembly, International Journal of Polymer Analysis and Characterization, Volume 27, Issue 6, 2022, Pages 394-408;
7. Pu SY, Huang YL, Pu CM, Kang YN, Hoang KD, Chen KH, Chen C. Effects of Oral Collagen for Skin Anti-Aging: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Apr 26;15(9):2080;
8. Choi FD, Sung CT, Juhasz ML, Mesinkovsk NA. Oral Collagen Supplementation: A Systematic Review of Dermatological Applications. J Drugs Dermatol. 2019;18(1):9-16;
9. de Miranda RB, Weimer P, Rossi RC. Effects of hydrolyzed collagen supplementation on skin aging: a systematic review and meta-analysis. Int J Dermatol. 2021;60(12):1449-1461;