Czym jest mikrobiom jelitowy i jak go wspierać suplementacją?

Mikrobiom jelitowy – definicja i rola

Na wstępie trzeba rozróżnić pojęcia mikrobiomu i mikrobioty. O ile mikrobiota to zbiór wszystkich mikroorganizmów zasiedlających układ pokarmowy, mianem mikrobiomu określa się zbiór genomu tych mikroorganizmów [1].

Bakterie jelitowe zasiedlające ludzki przewód pokarmowy biorą udział w wielu kluczowych procesach fizjologicznych. Wspierają rozwój organizmu i utrzymanie homeostazy ustroju, wpływają na metabolizm i prawidłową perystaltykę jelit. Kształtują także barierę jelitową i biorą udział w wytwarzaniu SCFA (ang. Short Chain Fatty Acids), czyli krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Mikrobiota wytwarza enzymy rozkładające substancje niestrawne dla człowieka. Odpowiada też za syntezę witamin z grupy B i witaminy K oraz rozkładanie wielu szkodliwych związków, jak ksenobiotyki czy potencjalne kancerogeny [2].

Struktura mikrobiomu zaczyna budować się już w momencie porodu, kiedy jałowy przewód pokarmowy dziecka zostaje zasiedlony drobnoustrojami z otoczenia. Nie ma ona jednak stałej struktury. W ciągu życia będą ją modyfikowały takie czynniki, jak:

• dieta,
• przyjmowane leki i antybiotyki,
• stres,
• przebyte infekcje,
• higiena.

Jak zbudowany jest mikrobiom jelitowy?

W poszczególnych odcinkach układu pokarmowego ze względu na odmienne warunki środowiskowe występują nieco inne mikroorganizmy. W jamie ustnej dominują Streptococcus, Peptococcus, Bifidobacterium, Staphylococcus, Lactobacillus oraz Fusobacterium. W żołądku ze względu na kwaśny odczyn pH występuje stosunkowo niewiele bakterii, głównie z rodzin Helicobacter pylori, Lactobacillus, Streptococcus oraz drożdżak Candida albicans.

Najbardziej złożony jest mikrobiom jelitowy. Liczba mikroorganizmów stopniowo rośnie od 105 jtk/g w jelicie czczym do 108 jtk/g w jelicie krętym. Z kolei w jelicie grubym ich liczba osiąga nawet 1012 jtk/g. Szacuje się, że masa mikrobiomu jelitowego może sięgnąć nawet 2 kg [2].

Mikrobiom jelitowy – jak wpływa na organizm?

Stan, w którym mikroorganizmy zasiedlające układ pokarmowy znajdują się w fazie równowagi, określany jest jako eubioza. Trudno omówić znaczenie każdego rodzaju mikroorganizmu dla człowieka, ponieważ jest ich kilkaset. Warto jednak podać kilka przykładów, które dobrze obrazują znaczenie mikrobioty [2]:

• szczepy Bifidobacterium ssp., Bacterioides ssp. i Lactobacillus spp uczestniczą w rozkładzie złożonych węglowodanów, białek i lipidów,
• bakteria Faecalibacterium prausnitzii produkuje kwas masłowy, niezbędny dla wzrostu kosmków jelitowych i usprawniający motorykę jelit,
• szczepy F. prausnitzii i Akkermansia muciniphila współzależą od siebie, wspierając swój metabolizm i budują barierę jelitową.

Zaburzony mikrobiom jelitowy – objawy i skutki

Kiedy równowaga mikrobiomu zostaje zachwiana, np. w wyniku długotrwałego przyjmowania antybiotyków, pojawia się tzw. dysbioza. To stan, w którym liczba drobnoustrojów o działaniu niekorzystnym przekracza liczebność mikroorganizmów o wpływie prozdrowotnym.

Dysbioza powoduje zwiększenie się przepuszczalności bariery jelitowej. Prowadzi to do przenikania antygenów – związków stymulujących odpowiedź układu immunologicznego – do jelita. W efekcie dochodzi do pobudzenia GALT (ang. Gut-Associated Lymphoid Tissue), czyli tkanki limfoidalnej cewy pokarmowej i rozwoju stanu zapalnego. Symptomami, które sygnalizują dysbiozę jelitową są m.in. [3]:

• wzdęcia i biegunki,
• bóle brzucha,
• refluks,
• przewlekłe zmęczenie,
• zaburzenia hormonalne.

Mikrobiom jelitowy – co jeść, aby go wspierać?

Aby wspierać strukturę i rozwój mikrobioty jelitowej, należy zadbać o podaż probiotyków i prebiotyków. Probiotyki to żywe bakterie, które zasiedlają przewód pokarmowy. Prebiotyki natomiast to związki odżywcze wykorzystywane jako pokarm dla drobnoustrojów.

Prebiotyki rozumiane jako fruktooligosacharydy można dostarczyć, spożywając takie produkty, jak szparagi, buraki, warzywa cebulowe, soczewicę, fasolę czerwoną lub brukselkę. Do prebiotyków zalicza się też galaktooligosacharydy, pektyny i inulinę. Z kolei źródłem probiotyków są sfermentowane produkty mleczne, w tym jogurt, kefir lub maślanka, a także kiszona kapusta lub kiszone ogórki.

Zarówno produkty prebiotyczne, jak i probiotyczne powinny znaleźć się w codziennej diecie każdego z nas.

Mikrobiom jelitowy a suplementacja

O mikrobiom można też zadbać poprzez wdrożenie odpowiedniej suplementacji. Ma ona szczególne znaczenie dla osób borykających się z długotrwałymi infekcjami, które wyjaławiają florę jelitową. Warto zwrócić uwagę, aby w składzie produktu znalazły się bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus, a także drobnoustroje z rodziny Bifidobacterium i Streptococcus.

Ważnym dodatkiem są też witaminy z grupy B, które wspierają funkcjonowanie błon śluzowych oraz witamina C będąca antyoksydantem.

Bibliografia:

1. Adamczyk K. i in., Mikrobiom skóry, Przegl Dermatol 2018, 105, 285–297;
2. Gałęcka M. i in., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59;
3. Banaszak M, Górna I, Woźniak D, Przysławski J, Drzymała-Czyż S. Association between Gut Dysbiosis and the Occurrence of SIBO, LIBO, SIFO and IMO. Microorganisms. 2023 Feb 24;11(3):573;